فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه.................................................................................................................... 1
تاريخچه................................................................................................................ 3
بافت قديم.............................................................................................................. 5
آسيابهاي باستاني................................................................................................. 5
موزه مردم شناسي............................................................................................... 6
درياچه سد دز....................................................................................................... 7
پاركهاي تفريحي و بيمارستانها و مكانها............................................................... 8
مراسم عروسي.................................................................................................... 10
جهاز.................................................................................................................... 20
بي برون.............................................................................................................. 24
اشعار و آوازها.................................................................................................... 30
مراسم عزاداري محرم......................................................................................... 33
ضرب المثلها........................................................................................................ 36
منابع.................................................................................................................... 38
مقدمه
بررسي و شناخت آيين ها و رسوم در
شمار فرهنگ مردم مي باشد كه يكي از جنبه هاي و زمينه هاي تحقيقي و پژوهش مردم
شناختي است آن چه زمينه ي تحقيق و بحث و نظر را درباره اين پديده ي فرهنگي آورده،
نوشته ها، گفته ها و برگزاري چنين رسومي در بين مردم بوده و مي باشد.
آيين ها، رسوم و همچنين برگزاري آن
ها تمامي به ويژگي هاي فرهنگي، اجتماعي، تاريخي ، جغرافياي و اعتقادي جامعه بستگي
دارد. به همين منظور كمتر مي توان شاهد رسوم يكسان دو جامعه يا كشور بود.
از جمله اين رسوم جشن ها و سوگوارها
هستند كه در زبان فارسي واژه ي جشن براي برگزاري رسوم شاد به كار مي رود جشن ها
گذشته از سرور و شادي كه به همراه دارند در برخي از ويژگي هاي مشترك هستند مانند
مهماني دادن، خوردن، آشاميدن ، گردآمدن و غيره ... .
آيين ها و جشن ها به گروهايي تقسيم
مي شوند كه عبارتند از: جشن هاي باستاني، ديني، مذهبي ، ملي و خانوادگي.
در اين كتاب بخشي از رسوم دزفول
مربوط به مراسم عروسي كه جزيي از جشن ها و آيين هاي خانوادگي مي باشد مورد بررسي و
گردآوري قرار گرفته است سعي در تلاش بر اين اساس بوده كه از آغاز تا پايان و به
ترتيب زماني و متداول عنوان و نامه هاي تك به تك مراسم عروسي ذكر شود سپس به بررسي
و شرح يك از اين عناوين پرداخته شده است همچنين هر يك از عنوان ها به زبان فارسي و
گويش دزفولي با آوا نوشت نگارش يافته اند.
لازم به ذكر است تمامي موارد جمع
آوري شده در اين كتاب شامل اطلاعات برداشت ها و تجارب مولفان اين كتاب بوده كه پس
از بحث و بررسي و نتيجه گيري مكتوب شده اند.
اين مجموعه اولين كتابي است كه در
زمينه ي آيين و رسوم مراسم عروسي مردم دزفول بدين شيوه تاليف شده و به جرات مي
توان گفت كه: قبل از اين هيچ گونه منبع و مأخذي در اين زمينه مكتوب نشده است با
اين وجود مولفان اين مجموعه ادعايي مبني بر اين كه كامل و جامع ترين اثر را تأليف
كرده اند ندارند بلكه اين كتاب مي تواند
سرآغاز و مقدمه اي براي گسترش نوشته هاي صاحب نظران محسوب شود.
در پايان شايسته است از همكاري و
همياري و لطف موسسه ي فرهنگي دزفول شناسي كمال تشكر و قدرداني را به عمل آوريم.
تاريخچه
شهر دزفول پيشينه اي چند هزار ساله
دارد و از قديمي ترين شهرهاي استان خوزستان به شمار مي رود.
در گذشته شهري نزديك محل كنوني دزفول
با نام آوان قرار داشته كه پايتخت تمدن عيلاميان بوده است واژه دزفول معرب واژه
پهلوي دژيل يا دژبوهل مي باشد واژه پل نيز از پلي كه در زمان شاپور اول ساساني در
دزفول ساخته شده گرفته شده است.
از افتخارات تاريخي اين شهر مي توان
به دانشگاه بزرگ چندي شاپور اشاره نمود كه بزرگترين مركز آموزش پزشكي، فلسفه و
نجوم روزگار ساسانيان بود آورده اند كه دانشگاه چندي شاپور نخستين دانشگاه دنيا
بود كه رشته هاي مختلف پزشكي در آن تدريس مي شد و دانشمنداني از سراسر دنيا در اين
دانشگاه به تحقيق و تدريس مي پرداختند.
مردم دزفول فارسي را با لهجه شيرين
دزفولي كه تا حدودي شبيه لهجه شوشتر مي باشد ادا مي كنند و همانند ساير شهرهاي
ايران لهجه خاصي را در گويش محلي دارا مي باشند.
از سوغاتي هاي مهم شهر دزفول مي توان
به انواع شيرينيجات و كلوچه هاي محلي مثل كلوچه خرمايي، شيريني هاي كنجدي، حلوا
شكري، ارده و ... اشاره نمود.
همچنين سرشير و ماست محلي از لبنيات
مقوي دزفولي است كه از شير گاوميش تهيه مي شود علاوه بر خوراكي هاي محلي مركبات
دزفول به خصوص پرتقال بسيار مرغوب و معروف است.
صنايع دستي نظير كپو، سجاده و ظروف
ورشويي، نمد و ... با رنگ هاي متنوع زينت بخش سبد سوغاتي گردشگران اين شهر است
انواع گل هاي رز از جمله رز سياه، مريم و ... در دزفول پرورش داده مي شود و به
كشورهاي اروپايي و حاشيه خليج فارس صادر مي شود.