تحقیق اعتکاف تمرين انقطاع از غير
دسته بندي :
دانش آموزی و دانشجویی »
دانلود تحقیق
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 24 صفحه
قسمتی از متن word (..doc) :
بسم الله الرحمن الرحيم
اعتکاف تمرين انقطاع از غير
وجود آدمي، همانند پاره خطي است که از دو سو، تا بي نهايت، قابل امتداد است و انسان مختار، بر سر دو راهي انتخاب، ناگريز از گزينش است. آيا به سوي فلاح برود و يا راه ضلالت را در پيش گيرد؟ در اين ميان، عده اي فلاح را برگزيده و در رسيدن به مقصد، از هيچ کوششي دريغ نمي ورزند. در اين مسير، معتکفان تا بدانجا پيش مي روند که زمزمه زيباي "اِلهي هَب لِي کَمالَ الاِنقِطاعَ اِلَيکَ" به گوش جان مي شنوند. پس خدايا به من کمال انقطاع به سوي خود را هديه کن؛ يعني همان رستگاري واقعي و فلاح حقيقي را. لذا اعتکاف و خلوت گزيني در منزل دوست نخستين گام براي رسيدن به اين مقصد بزرگ انساني است. در بيابان، گر به شوق کعبه خواهي زد قدم/ سرزنشها گر کند خار مغيلان غم مخور
تعريف اعتکاف
کلمه اعتکاف از ريشه عکف است. اهل لغت براي اين ريشه، معاني ذکر نموده اند: رويکرد به چيزي با توجه و مواظبت، محبوس و متوقف کردن چيزي، اقبال و ملازمت بر چيزي از روي تعظيم و بزرگداشت آن، التزام به يک مکان و اقامت در آن. (بقره2/125 ، اعراف7/138 ،طه20/97 ، شعرا26/71 ، حج22/25 ، فتح 48/25) تعاريف بالا را مي توان، دريک تعريف خلاصه کرد: "اعتکاف به معني اقامت گزيدن درجايي است بطوري که فرد معتکف خود را محبوس و ملتزم به آن مکان بداند و اين التزام ناشي از اهميت و عظمت آن موضع باشد."
لذا آنچه سبب تفاوت بین اعتکاف وسايراقامتها ميشود اين است که دراعتکاف، يک نحوه توجه و رويکردي وجود دارد که مانع اشتغال فرد به اموری غيرازآنچه که به او روي کرده ميشود.
تعريف اصطلاحي اعتکاف: امام خميني (ره) در تعريف اعتکاف ميگويند: "وَ هُوَ اللَّبَثُ فِي المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا يعتَبَرُ فِيه ضَمُّ قَصدِ عِبادَةٍ اُخري خارِجَةً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نيت عبادت است وقصد عبادت ديگر، درآن معتبر نيست. اگرچه احتياط مستحب نيت عبادتي ديگر، درکنار اصل ماندن مي‌باشد. ارکان اعتکاف: ارکان عبادت يعني اجزايي که اگر عمداً يا سهوا ترک شوند، آن عبادت باطل ميشود. اعتکاف نيز ارکاني دارد که عبارتند از 1) نيت؛ 2) توقف در مسجد جامع شهر يا مساجد چهار گانه معروف؛ 3 )کمتر از سه روز نبودن اعتکاف؛ 4) روزه دار بودن معتکف در ايام اعتکاف.
پيشينه اعتکاف
اعتکاف عبادتي است که در اديان ديگر نيز وجود دارد. اما آيا اعتکاف در آن اديان، همانند اعتکاف در اسلام است يا کيفيت و شرايط اعتکاف در آنها فرق مي کند؟ به درستي معلوم نيست که اعتکاف در اديان ديگر، داراي چه شرايطي بوده، بويژه اينکه با تحريف اديان آسماني قبل از اسلام، بسياري از عبادات آنها، به فراموشي سپرده شده و جز صورتي بيروح از آنها باقي نمانده است.آنچه از قرآن به صراحت دريافت ميشود اصل وجود عبادتي بنام اعتکاف است که در بسياري از اديان الهي، از جمله اسلام، و
جود داشته است و اما چه کيفيتي وچه شرايطي، اطلاعي دردست نيست. آيا رهبانيت در مسيحيت همان اعتکاف است؟ رهبانيت به معني خلوت نشيني، گوشه گيري و پرهيز از دنيا و پرداختن به عبادت . اموري همچون خدمت به بيماران صعب العلاج و امثال آن از رايجترين آداب آيين مسيحيت بشمار مي رود که در ظاهر شباهتهايي با اعتکاف دارد. قرآن بوجود اين عمل در بین مسيحيان اشاره نموده و بطور ضمني آنرا تأئيد مي نمايد. "وَ جَعَلنا فِي قُلوبِ الذّينَ اتَّبَعُوهُ رَأفَةً وَ رَحمَةً وَ رَهبانِيةً اِبتَدَعوُها ما کَتََبناها عَلَيهِم و در قلبهاي کساني که از مسيح پيروي ميکنند، رأفت و رحمت و رهبانيت قرارداديم، عملي که خود بدان دست زدند و ما آنرا برآنان واجب ننموديم (حديد: 27) با توجه بمعناي آيه معلوم ميشود که رهبانيت عبادتي است که پايه گذاري و جعل آن از سوي مسيحيان بوده که براي قرب بيشتر به خدا به آن عمل ميکردند و حال آنکه اعتکاف يک عبادت شرعي در اديان سابق بوده است. با دقت در حوادث تاريخي، درمي يابيم که مسيحيان مؤمن براي پرستش خدا و درامان ماندن از آزار يهوديان و بت پرستان، گوشه هاي خلوت را انتخاب و به راز و نياز با پروردگار مشغول مي شدند. جريان اصحاب کهف ازاين قرار است.
اعتکاف در اديان ديگر
کسي به درستي نمي داند که اين عبادت، از چه زماني آغاز و کيفيت اجزا و شرايط آن در بدو شکل گيري چه چيزهايي بوده است. همانقدر مي دانيم که خداوند در قرآن به پيامبر بزرگ خود ابراهيم خليل الله و پسرش اسماعيل (ع) دستور مي دهد که خانه مرا پاک کنيد از براي طواف کنندگان و معتکفان و نمازگزاران. پس يقيناً اين عبادت در آن زمان وجود داشته و مورد رضايت خداوند نيز بوده است. براي وضوح مطلب، نظري به پيشينه اعتکاف افکنده و رد پاي آن را تا امروز پي مي گيريم. با توجه به آيه 125 سوره بقره، نتيجه مي گيريم که اعتکاف عملي بوده که در شريعت ابراهيم از مناسک و عبادات الهي محسوب ميشده است. البته کيفيت مناسک آن معلوم نيست و پيروان ايشان به اين عمل مبادرت مي ورزيدند و لذا ابراهيم و اسماعيل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محيط لازم را براي برپايي اين مراسم مهيا سازند. واگذاري اين مسؤوليت به آنها، گواه بزرگي بر اهميت عباداتي چون حج، اعتکاف و نماز در پيشگاه خدا است. علامه مجلسي به نقل از مرحوم طبرسي مي نويسد: سليمان در مسجد بيت المقدس اعتکاف مي کرد. آب و خوراک براي آن حضرت فراهم مي شد و او در آنجا به عبادت مي پرداخت. حضرت موسي (ع) با آنکه مسؤوليت سنگين رهبري امت را به دوش داشت، براي مدتي آنان را ترک و براي خلوت با محبوب خويش به خلوتگاه کوه طور ميشتافت. او در پاسخ به پرسش خدا که فرمود: چرا قوم خود را رها کردي و با عجله به سوي ما شتافتي؟ عرض کرد: خدایا به سوي تو آمدم تا از من راضي شوي (طه 83 و84). بيت المقدس از مکانهايي بود که همواره عده زيادي از انسانها، جهت اعتکاف درآن گرد مي آمدند و به راز و نياز با پروردگار مشغول مي شدند. بزرگ اين گروه، حضرت زکريا (ع) بود و از جمله کساني که در امراعتکاف سرپرستي مينمود مريم (ع) بود. "وَ کَفّلَها زَکَريا کُلَّما دَخَلَ عَلَيها زَکَريا المِحرابَ وَجَدَ عِندَها رِزقا ًکفالت او (مريم) را زکريا بر عهده گرفت و هرزمان که بمحل عبادت او ميرفت براي او غذايي مهيا ميديد (عمران :37)." از قرآن مجيد (مريم:16و 17) استفاده مي شود که حضرت مريم (ع) آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهي نايل آمد از مردم بريده بود و در خلوت
به سر مي برد. علامه طباطبائي ميفرمايد: گويا مقصود ازدوري مريم ازمردم، بريدن ازآنان و روي آوردن به اعتکاف براي عبادت بوده است. طبق روايات اهل سنت، در دوران جاهليت هم عملي به عنوان اعتکاف در ميان مردم رايج بوده است و مردم توسط اين عمل به خداي خود تقرب مي جسته اند.اجداد پيامبر(ص) از پيروان دين حنيف بشمار ميروند. اعتکاف درغارها و بيابانها و کوهها، به عده اي از اين حنفاء نسبت داده شده است. آنان در جاهاي خلوتي که از مردم دور بود به اعتکاف پرداخته و جز جهت نيازهاي ضروري، ازآن خارج نميشدند و درآن اماکن به عبادت و تأمل و تفکر در هستي پرداخته و در جستجوي راستي و حقيقت بودند. آنها در آن اماکن خاموش و آرام مثل غار حراء، به عبادت مشغول مي شدند. پيامبر (ص) نيز مانند اجداد خود بر دين حنيف يعني دين حضرت ابراهيم (ع) بود و عبادات متداول آن دين از جمله اعتکاف را برپا ميداشت. قبل از بعثت ، غار حراء محل عبادت و راز و نياز بود، حضرت نيز به اعتکاف در آن مکان مشغول ميشدند و در انديشه سرنوشت بشريت فرو ميرفتند.
اعتکاف در اسلام: سيره پيامبر
پيامبر اسلام (ص) هر از چند گاهي به دور از غوغاي مکه و سروصداي مردم و هياهوي بت پرستان، خود را به غار حراء مي رسانيد و به پرستش معبود حقيقي مشغول ميشد. در شبي درحالي که محمد (ص) معتکف کوي دوست بود، صدايي شنيد. آري جبرئيل از آسمانها جواب همه پرسشهاي پيامبر (ص) را در دفتري از نور به زمين آورده بود؛ دفتري که نسخه شفا بخش همه بود. "اي انسان براستي موعظه اي از سوي پرودگارت براي شما آمده و آن شفاي دردهاي شما و هادي و رحمتي براي عالميان است. (يونس:57)" بعد ازهجرت، پيامبر فرصتي دوباره مييابد تا به اعتکاف روي آورد وخلوتي با خداي خود داشته باشد. اينبار اعتکاف را درمسجد النبي پي ميگيرد. مدينه هرگز زمزمه هاي عاشقانه پيامبر(ص) را فراموش نميکند. هنوز تموج صداي اوازلابلاي ستونهاي مسجد النبي، بگوش ميرسد. امام صادق (ع) ميفرمايد: چون دهه آخر ماه مبارک رمضان فرا مي رسيد، پيامبر در مسجد معتکف مي شد. درون مسجد خيمه اي ازجنس مو براي ايشان برپا ميکردند تا در آن خيمه به عبادت خداي خود قيام کند. عبادتي فراتر، از عبادتهاي روزهاي قبل. چون جنگ بدر درماه رمضان واقع شد و پيامبر (ص) موفق به برپايي اعتکاف نشد؛ لذا قضاي آن را در سال بعد به جاي آورد. از امام صادق (ع) روايت است: "بدر در ماه رمضان واقع شد. پس پيامبر (ص) اعتکاف ننمود؛ از اين رو، در سال بعد 20 روز اعتکاف نمودند، 10 روز براي همان سال و 10 روز براي قضاي سال قبل. محمد بن ابي بکر دردوراني که از طرف اميرالمؤمنين (ع) والي مصر بود، طي نامه اي ازامام علي (ع) مسائلي را سؤال کرد وامام (ع) درپاسخ ضمن تأکيد بر اموري چند، شيوه اعتکاف پيامبر (ص) را اينگونه بيان نمودند: در هنگام اعتکاف، از سقف مسجد باران بر سر و روي پيامبر (ص) ميريخت به طوري که آثار گل و لاي، در جايگاه سجده پيامبر آشکار ميشد. امام حسن (ع) و امام حسين (ع) نيز به سنت اعتکاف عمل نموده و آن را زنده نگه ميداشتند. در حديث آمده است که امام حسن مجتبي (ع) با آنکه درحال اعتکاف بودند، براي رفع حاجت برادر ديني خود اقدام و او را از مشکل مالي نجات دادند.امام سجاد (ع) به نقل ازپدرش و ايشان هم از رسول اکرم (ص) ميفرمايند: "هر کس که در ماه رمضان ده روز معتکف شود ارزش آن معادل دو حج و دو عمره است".
از امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) و امام موسي کاظم (ع) و امام رضا (ع) نيز رواياتي متعددي درشرايط، آداب، فضل، شرافت، ثواب و کيفيت اعتکاف پيامبراکرم (ص) وارد شده است. امام صادق (ع) مانند نبي اکرم (ص) درمسجد النبي معتکف ميشدند. از زمان شکل گيري جامعه اسلامي و برپايي احکام الهي، سنت اعتکاف همواره مورد توجه مسلمين قرار داشته است. مسجد الحرام و مسجد النبي از مهمترين مکانهاي اقامه اعتکاف بوده و هستند. همه ساله خيل عظيمي از مسلمين از سراسر دنيا به اين دو شهر مقدس آمده، خود را در درياي بي کران رحمت الهي غوطه ور مي کنند و از قعر آن مرواريدهاي زيباي مغفرت و رحمت را استخراج مي نمايند. يکي ديگر از مراکز مهم اعتکاف، کشور عراق است. مسجد کوفه و مسجد بصره، دو مسجد از چهار مسجدي هستند که اعتکاف در آنها به طور قطع مقبول است. آري مسجد کوفه که همچون صدفي، گوهر خاطرات علي (ع) را در خود حفظ کرده و همه ساله در دهه آخر ماه مبارک رمضان انبوه شيعيان را در خود جاي مي دهد.بسياري از عالمان بزرگ شيعي، به همراه مردم در اين مراسم الهي شرکت مي کنند. عالم بزرگ شيعي مولي احمد اردبيلي مشهور به مقدس اردبيلي نيز اين سنت را برپا ميداشت. دراحوالات ايشان آمده: درسالهاي گراني، مقدس اردبيلي هرچه خوراکي درمنزل داشت بين فقرا تقسيم ميکند و براي خود نيز سهمي مثل فقرا بر ميدارد. دراين ميان همسرش با او تندي نموده و ميگويد: "در مثل چنين سالي فرزندان خود را فقير ميگذاري تا ناچار شوند از ديگران کمک بگيرند". آن مرحوم چيزي نگفت و برخاست و براي اعتکاف به مسجد کوفه رفت و معتکف شد و به دعا و عبادت پرداخت. روز دوم اعتکاف شخصي مقداري گندم اعلا و آرد نرم به خانه آن مرحوم آورد و گفت: "صاحب منزل اينها را برايتان فرستاده و خودش در مسجد کوفه معتکف است". پس از پايان اعتکاف، که مولي احمد به خانه آمد، همسرش به او گفت: آذوقه اي که بوسيله آن عرب فرستاده بوديد بسيار عالي بود. مقدس اردبيلي هنگاميکه اين سخنان را شنيد به حمد و سپاس خدا پرداخت و با اين عمل خود به ديگران فهماند کسي که براي مريم (ع) درحال اعتکاف و براي فاطمه زهرا (ع) آذوقه ميفرستد، مؤمن به درگاه خويش را هم فراموش نميکند و با او نيز همان معامله را ميکند که با اين بزرگواران نموده است.
اعتکاف در ايران
سنت اعتکاف در طول تاريخ درايران ، برپا ميشده ولي ازپيشينه آن در ايران، قبل از دوران صفويه، چيز زيادي دردست نيست . آنچه بصورت مستند وجود دارد برپايي اين سنت الهي در دوران صفويه مي‌باشد که به همت بلند شيخ لطف الله و شيخ بهائي، در دو پايتخت صفويه، يعني قزوين و اصفهان صورت گرفته است. شيخ لطف اله، بسيار مورد توجه و عنايت شيخ بهائي بوده تا آنجا که شيخ،مردم را دربرخی از مسائل شرعي به شيخ لطف اله ارجاع ميداده است. شاه عباس، مسجد شيخ لطف اله را دراصفهان به نام اين عالم بزرگ و براي اقامه نماز توسط ايشان ساخت. شيخ لطف اله تا پايان عمر درکنار همان مسجد ساکن بود و در آن مسجد نماز جمعه را اقامه نمود. اين عالم سخت کوش به برپايي سنت اعتکاف،اهتمامي ويژه داشت. کتاب الرسالة الاعتکافيه ازآثار اوست. شيخ بهائي اهتمام ويژه اي به امر اعتکاف، در ايران داشت. او در کنار شيخ لطف اله به ترويج اين سنت همت گمارد. شيخ لطف الله، درباره شيخ بهائي ميگويد: "شيخ بهائي نيز در برپايي مراسم اعتکاف، نقش داشته است".