هوش چیست؟
هوش، فرآیندی
پیچیده، ذهنی و شامل گستره وسیعی از دانش فردی، درک، یادگیری، زبان، برنامه‌ریزی،
حل مسئله و… است. قرن‌هاست فیلسوفان، روانشناسان و محققان زیادی سعی کردند تا تعریف
واحدی برای هوش پیدا کنند و بتوانند به ماهیت اصلی انواع هوش انسان و دیگر موجودات
پی ببرند. از آن زمان تاکنون تعریف‌های زیادی برای هوش و انواع آن به‌وجود آمده
است. نکته قابل‌توجه این است که گاهی هوش و استعداد معادل یکدیگر استفاده
می‌شوند؛ اما در عمل باهم تفاوت دارند. در حقیقت هوش مجموعه‌ای از استعدادهاست؛ اما استعداد یک ویژگی ذاتی
است و با تلاش به دست نمی‌آید. همچنین می‌توان گفت همه‌ی انسان‌ها صاحب استعداد هستند؛ اما هوش در
انسان‌ها به یک اندازه و یکسان نیست. تفاوت‌های فردی، عوامل وراثتی، فیزیولوژیکی، شرایط خانوادگی، نوع
یادگیری، عوامل محیطی و اجتماعی در میزان و نوع هوش اثر دارد.
تعریف هوش از نظر
روانشناسان بزرگ
یکی از قدیمی‌ترین
تعریف‌های هوش متعلق به آلفرد بینه و سیمون است. از نظر آنها، هوش به معنی قضاوت،
عقل سلیم، شعور عملی، ابتکار، استعداد، انطباق خود با موقعیت‌های مختلف است. به
بیان دیگر، هوش یعنی، درست قضاوت کردن، درست درک کردن و درست استدلال کردن.
بینه معتقد است،
هوش آن چیزی است که از نتایج آزمون‌های هوش به‌دست می‌آید و باعث تمایز افراد عقب‌مانده
ذهنی از افراد طبیعی و باهوش است.
ازنظر دیوید وکسلر
هوش به معنای توانایی کلی و جامع فرد برای تفکر منطقی، اقدام هدفمندانه و برخورد
مؤثر با محیط است. اگر این رابطه متقابل و متعادل شود، باعث توانایی سازگاری فرد
با محیط و پیشرفت او می‌شود.
ازنظر وکسلر رفتار
هوشمندانه معادل هوش کلی نیست؛ بلکه از جلوه‌های آشکار شخصیت است. او معتقد است،
هوش، تفکر عاقلانه، عمل منطقی و رفتار مؤثر در محیط است. در نهایت، روان‌شناسانی
مانند بینه و استرن معتقدند، هوش توانایی تحلیل، استدلال منطقی، توانایی برقراری
ارتباط میان اجزای مختلف و توانایی ذخیره و بازیابی اطلاعات حافظه است.
تاثیر وراثت و محیط
بر هوش
در جوامع مختلف
معیارهای هوش و باهوش بودن باهم تفاوت دارد. شاید به همین خاطر است که در رابطه با
انواع هوش و کاربردهای آن همچنان اخلاف نظر وجود دارد و بشر به نتیجه واحدی دست
پیدا نکرده است.
از این نظر تعریف‌های
زیادی برای هوش عنوان شده است که تعدادی از آنها عبارت‌اند از:
توانایی عمومی برای
استدلال و درک مطالب
کنش ذهنی و توان
مغزی موجود زنده
توانایی تفکر و درک
ایده‌های انتزاعی
ترکیب تفکر سریع و
خلاق
توانایی حل مسئله
داشتن کنش و تعامل
سازنده با دیگران
توانایی درک و
استفاده از زبان
بهره‌گیری از
استدلال و درک روابط علت و معلولی میان پدیده‌ها
توانایی استفاده از
پدیده‌ها و استعدادها برای رسیدن به هدف
یادگیری و کاربرد
مهارت‌ها برای سازگاری با نیازهای فرهنگی و محیطی
توانایی رفتار مؤثر
و سازگارانه با موقعیت‌های جدید
انواع هوش و
کاربردهای آن
وقتی از هوش انسان
صحبت می‌شود، افراد بلافاصله IQ یا ضریب هوشی را نام می‌برند و تصور عموم مردم نسبت به هوش انسان
همین است. اگر بخواهیم با این دسته‌بندی به انواع هوش و کاربردهای آن نگاه کنیم،
هوش انسان به شکل زیر دسته‌بندی می‌شود:
IQ یا ضریب هوشی
EQ یا هوش هیجانی
PQ یا هوش جسمانی
SQ یا هوش معنوی
از طرف دیگر در سال‌های
اخیر، با روی کار آمدن هوش‌های چندگانه گاردنر، دیدگاه‌های دیگری برای انواع هوش
انسان مطرح شده است. گاردنر روانسنجی سنتی از هوش را محدود دانست و در سال ۱۹۸۳
اعلام کرد که انسان‌ها هوش‌های متفاوتی دارند! هدف اصلی گاردنر از این نظریه،
تاکید بر تفاوت انسان‌ها و ظرفیت روانی متفاوت آنها با یکدیگر است.
دکتر گاردنر شیوه
توجه به هوش در مدرسه‌ها یا فرهنگ کلی جامعه را غلط می‌داند و تاکید دارد که انواع
هوش انسان در این وسط نادیده گرفته شده است. منابع موجود هوش انسان را از دیدگاه
گاردنر به ۸ یا ۹ هوش تقسیم‌بندی می‌کنند. در این مقاله درباره ۸ نوع هوش انسان و
کاربردهای آن صحبت می‌کنیم.
انواع هوش انسان
۱ – هوش زبانی –
کلامی (Linguistic-Verbal Inteligence)
ارائه‌های کلاسی
دوران تحصیل را به‌خاطر آورید. بعضی از همکلاسی‌های ما از فن بیان عالی برخوردار
بودند، اما بعضی دیگر قدرت ارائه ضعیف‌تری داشتند. هرچند نمی‌توان قدرت سخنوری را
محدود به یک هوش کرد، اما افرادی که هوش زبانی – کلامی خوبی دارند، معمولاً از
آمادگی بالایی برای انتخاب جملات مناسب در ارائه‌های کلاسی یا سخنرانی‌ها
برخوردارند.
آیا تابه‌حال به
دلیل موفقیت افراد مشهور، کاریزماتیک و جذاب فکر کرده‌اید؟ آنها همیشه در جمع می‌درخشند،
در جلسات کاری یا مهمانی‌ها به طور مطمئن صحبت می‌کنند. آنها کسانی هستند که
بهترین مشاغل، بهترین همسران، دوستان و حساب‌های بانکی را دارند. کتاب چگونه با
هرکسی صحبت کنیم، نشان می‌دهد که بسیاری از این افراد باهوش‌تر از شما نیستند.
مدرک تحصیلی بالاتری ندارند و حتی بهتر هم به نظر نمی‌رسند! پس چه چیز باعث می‌شود
تا این حد موفق باشند؟
هوش کلامی چیست؟
ویژگیهای افراد
این گروه
افرادی با هوش
زبانی – کلامی توانایی‌های زیر را دارند:
قدرت مناظره و
سخنرانی
تحلیل و توضیح
مسائل مختلف
قدرت طنزپردازی و
انتخاب کلمات در بیان داستان
توانایی یادگیری
زبان‌های مختلف
افراد معروفی مثل
ویلیام شکسپیر و اپرا وینفری دارای هوش زبانی-کلامی بالایی هستند.
شغل مناسب
افرادی که در هوش
زبانی – کلامی قوی هستند، در مشاغل زیر موفق می‌شوند:
نویسنده
وکیل
معلم
گوینده
روزنامه نگاران نیز
به هوش زبانی-کلامی بالایی برای قدرت نویسندگی، تحلیل و توضیح اتفاقات نیاز دارند.
۲ – هوش منطقی –
ریاضی (Logical-Mathematica Inteligence)
معلم هنوز مسئله
ریاضی را روی تخته سیاه ننوشته است که یک نفر از آخر کلاس دستش را برای حل مسئله
بالا می‌گیرد! در این میان بسیاری از همکلاسی‌ها هنوز در حال خواندن صورت‌مسئله
هستند. آیا فقط باتوجه‌به تفاوت بچه‌ها در سرعت پاسخگویی به مسائل ریاضی، می‌توان
آنها را به دو دسته باهوش و کم‌هوش تقسیم کرد؟
اگر به هوش‌های
چندگانه گاردنر و انواع هوش در انسان نگاهی بیندازید، تفاوت این دو گروه را می‌توان
به هوش منطقی – ریاضی توسعه‌یافته آنها مربوط دانست. شاید بتوان گفت این افراد هوش
مالی بالایی دارند، اما نمی‌توان آنها را در همه زمینه‌ها باهوش فرض کرد.
تعریف هوش منطقی
ریاضی