تقاضاي پول در اقتصاد اسلامي
دسته بندي :
انسانی »
اقتصاد
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 29 صفحه
قسمتی از متن word (..doc) :
Page 1 of 29
چكيده
مقدمه
تقاضاي مانده‌هاي حقيقي پول (نظريه برگزيده)
نتيجه
پي‌نوشت‌ها
تقاضاي پول در اقتصاد اسلامي
چكيده
اقتصاددانان مسلمان دربارة تقاضاي پول در اقتصاد اسلامي با يكديگر اختلاف نظر دارند. منشأ اين اختلاف، كاركرد پول به صورت ذخيرة ارزش به مفهوم كينزي آن است. در اين مقاله، ابتدا نظريات اقتصاددانان مسلمان دربارة كاركرد ذخيرة ارزش پول بررسي و نقد شده و با توجه به جواز كنز پول به مفهوم اقتصادي آن و جواز بورس‌بازي در چارچوب احكام شريعت به اين نتيجه رسيديم كه نگهداري پول به انگيزة بورس‌بازي در چارچوب شريعت جايز است؛ پس مي‌توان گفت: در اقتصاد اسلامي، تقاضاي پول به انگيزة بورس‌بازي وجود دارد. پس از آن بر نظريه‌هاي تقاضاي پول در اقتصاد اسلامي كه به وسيلة اقتصاددانان مسلمان ارائه شده، مروري اجمالي كرده و سرانجام، مورد نظر خود را ابتدا از ديدگاه خُرد و سپس از ديدگاه كلان ارائه كرده‌ايم.
مقدمه
Page 3 of 29
پول در علم اقتصاد كلان اغلب با كاركردهاي آن در جامعه به صورت اثباتي تعريف مي‌شود؛ زيرا اين علم به تحليل رفتار گروه‌هاي اقتصادي و عكس‌العمل آنها در برابر تغيير متغيرهاي اقتصادي مي‌پردازد و از اين ديدگاه، ماهيت پول اهميتي ندارد؛ بلكه كاركرد آن در جامعه مهم است. اقتصاد دانان اغلب پول را چنين تعريف مي‌كنند:
پول هر آن چيزي است كه سه وظيفة واسطه در مبادلات، واحد محاسبه و ذخيره ارزش را انجام دهد.2
تا پيش از مارشال، نظريه‌هاي پولي كاركرد وسيلة در مبادله بودن پول را در قالب نظرية مقداري پول تحليل مي‌كردند؛ زيرا تلقي اقتصاددانان اين بود كه كاركرد اصلي پول واسطة مبادله بودن است و دو كاركرد ديگر براي آن است كه پول بتواند نقش اصلي خود را بازي كند.3 به عبارت ديگر، كاركرد پول به صورت ذخيرة ارزش، از كاركرد آن به صورت واسطة در مبادله بودن مستقل نيست. براي نخستين بار نظرية تقاضاي موجودي نقد مكتب كمبريج كه به وسيلة مارشال و پيگو به تكامل مي‌رسد، بر نقش پول به صورت وسيلة ذخيرة ارزش تأكيد مي‌كند. پول كه وسيلة مبادله است، جدا كردن عمل خريد را از فروش ميسر مي‌سازد و مي‌تواند به صورت وسيلة ذخيرة موقت ارزش، در فاصلة ميان فروش يك كالا و خريد كالاي ديگر عمل كند. مكتب كمبريج تقاضاي فرد براي نگهداري پول در اين فاصله را تحليل و عوامل مؤثر بر آن را بررسي مي‌كند. اين همان تقاضاي نگهداري پول به انگيزة معاملاتي در نظرية پولي كينز است. از نگاه مكتب كمبريج نيز نقش ذخيرة ارزش بودن پول، نقش تبعي است و نقش اصلي پول واسطه در مبادله بودن است.
كينز همچون مكتب كمبريج توجه خود را به صورت ذخيرة ارزش معطوف كرد و نظرية خود را بر تقاضاي نگهداري پول با سه انگيزة معاملاتي، احتياطي و سفته بازي پايه گذاشت. در تقاضاي پول با انگيزة سفته‌بازي، كينز اين انديشه را مطرح كرد كه در برخي حالات مردم ترجيح مي‌دهند ثروت خود را به شكل پول نگهداري كنند و آن وقتي است كه انتظار داشته باشند قيمت‌ها و نرخ بهره در آينده كاهش يابد. در اين صورت، پول، كار كرد ذخيرة ارزش را به صورتي مستقل از كاركرد واسطة معامله بودن خواهد داشت و پول، دارايي بي‌بازده شمرده مي‌شود.
Page 3 of 29
اقتصاددانان مسلمان اغلب با نگرش كينزي تقاضاي پول در اقتصاد اسلامي را مطالعه كرده‌اند؛ يعني تقاضاي پول را از جهت انگيزه‌هاي آن تقسيم كرده و به تحليل هر قسم پرداخته‌اند؛ از اين رو، خود به خود اين پرسش مطرح شده كه آيا در اقتصاد اسلامي با فرض حرمت بهره، تقاضاي پول به انگيزة سفته بازي وجود دارد. به عبارت ديگر، آيا پول مي‌تواند در اقتصاد اسلامي به مفهومي كه كينز مي‌گويد ذخيرة ارزش باشد؟
پاسخ به اين پرسش نه فقط در تحليل تقاضاي پول در اقتصاد اسلامي، بلكه در تحليل كل اقتصاد اثر مهمي دارد. پاسخ مثبت به اين پرسش به مفهوم آن است كه بخش پولي اقتصاد اسلامي به صورتي مستقل از بخش واقعي اقتصاد بر متغيرهاي اقتصادي مؤثر است و بايد جداگانه مطالعه شود. در اين صورت مي‌توان از الگويIS-LM با جايگزين كردن متغير ديگري به جاي نرخ بهره استفاده كرد، اما پاسخ منفي به مفهوم آن است كه بخش پولي، از بخش واقعي مستقل نيست و مطالعة بخش واقعي ما را از مطالعة بخش پولي بي‌نياز مي‌كند. در اين صورت بايد همچون كلاسيك‌ها نظريه‌هاي پولي در قالب نظرية مقداري پول بيان شود.
اقتصاددانان مسلمان در پاسخ به پرسش پيشين اختلاف و در نتيجه، توابع گوناگوني را براي تقاضاي پول در اقتصاد اسلامي معرفي كرده‌اند. در اين مقاله ما نيز از پاسخ همين پرسش آغاز كرده و پس از نقل اظهار نظرهاي گوناگون در اين باره اثبات مي‌كنيم كه در اقتصاد اسلامي نيز پول، ذخيرة ارزش (به مفهوم كنيزي آن) است. پس از آن، بر توابع تقاضاي پول كه به وسيلة اقتصاددانان مسلمان معرفي شده مروري خواهيم كرد و در پايان تابع مورد نظر خود را مي شناسانيم.
Page 4 of 29
- پول و كاركرد ذخيرة ارزش
اقتصاددانان مسلمان در تجويز كاركرد ذخيرة ارزش با يكديگر اختلاف كرده‌اند.
محمود ابوالسعود به كلي چنين كاركردي را براي پول نفي، و ادلة متعددي را براي مد‌عاي خود ذكر مي‌كند. برخي از ادلة او چنين است:
1. پول، كالاي عادي نيست تا به سبب ذاتش تقاضا شود و ارزش ذاتي ندارد؛
2. زير بناي زندگي اقتصادي توليد، و اين توليد است كه متضمن هر ارزشي است؛ اما پول نمي‌تواند جايگاه ارزش باشد؛ زيرا ارزش ذاتي پول در كنار وظيفة آن به صورت وسيلة مبادلة طيبات ناچيز است.
3. وقتي به پول ويژگي بقا داده شود، اين ويژگي، بهره‌اي را كه در شريعت حرام شده است را تجويز مي‌كند.4
همان گونه كه پيش‌تر گفتيم، اگر پول نتواند ذخيرة ارزش كند نمي‌تواند نقش واسطة معامله را در جامعه به عهده گيرد؛ زيرا كسي كه چيزي را مي‌فروشد، در همان زمان چيز ديگري را نمي‌خرد و به طور معمول بين فروش يك كالا و خريد كالاي ديگر فاصله مي‌افتد. اگر پول نتواند در اين فاصله، ارزش را در خود ذخيره كند، هيچ كس حاضر نخواهد بود كالاي خود را بدهد و چنين پولي را بگيرد؛ از اين رو محمد منذر قحف در اعتراض به قول ابوالسعود مي‌گويد:
پول معامله گران را قادر مي‌سازد تا وقت مناسب را براي معاملة خود بر گزينند؛ بنابراين فردي كه در حال حاضر خرما دارد و در آينده نيازمند سيب است، وجود پول به او امكان مي‌دهد كه خرماي خود را به كسي كه امروز به خرماي او نياز دارد، بفروشد و پول آن را به خانه آورد و پس از دو روز به بازار رود و سيب مورد نياز خود را بخرد؛ از اين رو، پول بايد در طول زمان امتداد داشته باشد و اين امتداد زماني پولي در حقيقت جزئي از وظيفة پول در تسهيل معاملات است؛ بنابراين، پول، ذخيرة ارزش است و آن را از زماني به زمان ديگر انتقال مي‌دهد.5